Saluut voor een verjaagde soort

De verdwenen boer van Karel Gomes bij Sloterdijk

standbeelden Karel Gomes Foto: Lida Goede

Bij Sloterdijk staat sinds 2005 het beeld De verdwenen boer. Het is een soort eresaluut aan de boeren die eeuwen gewerkt hebben in wat nu Nieuw-West heet en na de oorlog moesten wijken voor woningbouw – en voor de Sloterplas. Het initiatief kwam van een aantal kinderen en kleinkinderen van die boeren. De maker: Karel Gomes (1930); van hem is ook het beeld van Gandhi op de Churchilllaan. Het is een stevig beeld, we hoeven ons niet te verdiepen in de zielenroerselen van de kunstenaar voor wij snappen wat dit is. Dit is een boer.

Met, niet belangrijk genoeg voor de naam van het beeld, achter hem een boerin. Als je recht voor het beeld staat, zie je de boerin zelfs niet.
Meneer Gomes, dat heeft u vast niet zomaar gedaan?
Gomes: "Bij een standbeeld is niets zomaar."

Hij vertelt wat we natuurlijk al vermoedden: het is een letterlijke verbeelding van de vrouw die pal achter haar man staat. En hij zegt dat zijn opdrachtgeefster alleen maar een boer wilde, en dat hij zelf op de proppen moest komen met die boerin. En dat het juist goed is dat je haar niet meteen ziet. Je moet namelijk om een beeld heen lopen, dan zie je weer nieuwe dingen.

Het beeld had ook wel De verdreven boer kunnen heten, maar waarschijnlijk lag dat wat te gevoelig. Nou was vertrek niet te vermijden, je moet toch ergens huizen bouwen, alleen is het niet allemaal even charmant gegaan. In Ruim Zicht, over de verdwenen boerderijen in West, vertelt Marja van der Veldt daar over. Zo kregen boeren die woonden op de plek waar de Sloterplas kwam, minder vergoeding dan de anderen, omdat water minder waard was dan land.

Boer Piet de Jong kon in 1951 geen afscheid nemen van zijn dieren. Hij nam zijn kippen, kalkoenen, eenden en duiven mee naar zijn nieuwe woning, in de Fannius Scholtenstraat. Zijn koeien wilde hij in zijn slaapkamer onderbrengen, maar daar zag hij vanaf toen de gemeente dreigde die beesten meteen weg te halen en naar het abattoir te brengen.

Er staan niet alleen sombere verhalen in. Zo maken we kennis met een knecht die zijn horloge had vastgemaakt aan de binnenkant van zijn pet. Nieuwe jongens kregen vaak de opdracht aan die knecht te vragen hoe laat het was. En die zagen dan dat de man in zijn pet keek. Een wonder: de tijd in je pet.

7 juni 2010

Streetview